سوره بقره آیه 168

خطوات جمع خطوه به معنی گامهای کوتاه و آرامی است که انسان را رفته رفته به مقصود می‌کشاند، و شیطان نیز به این شیوه عمل می‌کند.

مثلاً بلای خانه‌بر‌انداز اعتیاد یا سرقت‌های مسلّحانه و غیره، هرگز به صورت ناگهانی هیچ‌کس را آلوده و گرفتار نمی‌کند.

و یک انسان با ایمان و پاکدامن را هرگز نمی‌شود یک باره به مرکز فساد پرتاب کرد. بلکه از گامهای بسیار کوچک شروع می‌شود، که در ظاهر بی‌اهمیت است. این گامهای کوچک، همین که در وجود انسان راه یافت، همچون غدّه سرطانی ریشه می‌کند و انسانی که خود را رها کرده و در دام شیطان انداخته است، وقتی چشم باز می‌کند، خود را در مهلکه‌ای عظیم می‌بیند که راه فرار ندارد؛اگر به اولین وسوسه تسلیم شویم، شیطان خطای بزرگتر را به سادگی خطای کوچک، به انسان تحمیل می‌کند.

چگونه می‌شود در مقابل آن وساوس ایستاد؟ قرآن در آیه 200 سوره اعراف می‌فرماید: «وامّا ینزغنّک من الشیطان نزغ فاستعذ بالله إنّه سمیع علیم؛ هر گاه وسوسه‌ای از جانب شیطان تو را فرا گرفت، به خدا پناه بر، که او شنوا و داناست». به لحاظ اهمیتی که این دستور برای انسانها دارد، مفاد این آیه، عیناً در آیه 36 سوره فصلت تکرار شده است و در آیه 201 سوره اعراف گفته است: «کسانی که [از خدا] پروا دارند، چون وسوسه‌ای از جانب شیطان بدیشان رسد، [خدا را] به یاد می‌آورند و به ناگاه بصیرت می‌یابند».

گر انسان در این موقعیت به یاد خدا و عواقب شوم گناه بیفتد، با بصیرتی که خود به خود پیدا خواهد کرد، وسوسه‌ها را از خود دور خواهد ساخت و آزاد می‌گردد و گرنه سرانجام در برابر این وساوس تسلیم می‌گردد. جمله «اذا هم مبصرون»، (به هنگام یاد خدا بصیرت می‌یابند) اشاره به این حقیقت دارد که وسوسه‌های شیطانی، پرده بر دید باطنی انسان می‌افکند، به‌گونه‌ای که راه را از چاه نمی‌شناسد؛ ولی یاد خدا به انسان بصیرت و قدرت تشخیص می‌دهد که نتیجه‌اش نجات از چنگال وسوسه‌هاست. چاره مشکلِ وسوسه‌های شیطان، «یاد خدا» است. بر همین اساس، در آیه‌28 سوره رعد می‌فرماید: الا بذکر اللّه تطمئن القلوب؛ تنها یاد خدا آرامبخش دلهاست

سوره نازعات آیه 27

سوره یوسف آیه 64

خدا دوست دارد که بندگان او به گناهان خود اعتراف کنند. این اعتراف براى خدا هیچ نفعى در بر ندارد. بنده چه به گناهان خود اعتراف کند و چه نکند چیزى بر ملک و جبروت الهى افزوده یا از آن کاسته نمى‌شود

اما اینکه خدا دوست دارد، بنده به گناهش اعتراف کند، به این دلیل است که بنده به ذلت و خوارى و گناهان خود آگاهى پیدا کند و عفو خدا را بیشتر احساس نماید

هر قدر انسان بیشتر به گناهان خود توجه نماید و پستى خود را درک کند عفو خدا براى او لذت بخش تر مى‌شود و رحمت او را بیشتر درک مى‌کند

در بعضى از دعاها، با عبارات گوناگون، بیاناتى وارد شده که به اصطلاح مى‌توان گفت رحمت الهى را به جوشش در مى‌آورد

 نه اینکه انسان در خدا اثر بگذارد، بلکه انسان، خود حالى پیدا مى‌کند که استحقاق دریافت رحمت الهى را پیدا مى‌نماید

مثلاً، در یکى از این دعاها آمده است که خدایا، چگونه بنده اى را که این همه در حق او لطف کرده اى عقاب خواهى کرد؟ از همان ابتدا که او را آفریده اى و حتى پیش از تولّدش وسایل مورد نیاز او را فراهم کردى، او را با انواع نعمت هاى خود پرورش دادى و در عین حال که معصیت مى‌کرد نوید عفو و بخشش و مغفرت به او دادى و او را به توبه و استغفار دعوت نمودى تا به لطف و رحمت تو امیدوار باشد

بنابر این، باید به فکر تقویت ایمان خود باشیم و به لطف و رحمت خدا امیدوار باشیم و هرگز به اعمال ناچیز خود مغرور نشویم

سوره مبارکه حجرات آیه 13

از مسائل بسیار مهمی که دین اسلام به آن شدیدا اهتمام دارد ،نگهداری حرمت و آبروی مسلمین و پرهیز از جستجو و تفتیش عقاید آنها است . تجسس و خبر جویی از اندرون زندگی شخصی مردم جایز نیست و به هیچ کس اجازه داده نشده است که اسرار ولغزش های مردم را افشا کند . امنیت و آسایش خاطر همگانی مردم با موارد فوق فراهم می شود و ادله متعددی شامل آیات و روایات نیز بر عدم جواز چنین مسئله ای دلالت دارد که عبارتند از :

خداوند متعال می فرمایند « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ ...»؛ ای کسانی که ایمان آورده اید از بسیاری گمان ها درباره دیگران بپرهیزید، به راستی که برخی از گمان ها گناه است . درباره یکدیگر جاسوسی نکنید و بعضی از شما غیبت بعضی نکنند ،آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد ؟

طبق نظر مفسرین منظور از کلمه( و لا تجسوا) تحریم کنجکاوی و دنبال کردن لغزش های اهل اسلام است چنانچه در مجمع البیان مرحوم طبرسی فرموده است که در پی جستجوی عیب های مردم نباشید .

امام صادق علیه السلام در این باره می فرماید : اگر کسی لغزش ها و گناهانی راکه از مۆمنین با دو چشم خود دیده و یا با دو گوش خود شنیده باشد و برای دیگران بازگو کند او از مصادیق این آیه شریفه است که می فرماید :آنان که نقل و پخش کردن کار بد در میان مومنان را دوست دارند ،در آخرت برایشان عذابی دردناک وجود دارد .( اصول کافی ج 2 /357 ،کتاب الایمان و الکو ،باب الغیمه والتهمه ،حدیث 2)

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نیز می فرمایند: در باره لغزش های مۆمنین تجسس نکنید ،چون که هر کس لغزش های برادران مۆمن خود را پی جویی کند ،خداوند نیز لغزش های خود او را پی جویی خواهد کرد و او را بی آبرو و رسوا خواهد کرد هرچند که در درون خانه اش باشد .(اصول کافی ج2 /3355 ،کتاب ایمان و کفر ،باب من طلب ثمرات المومنین ج5 )

امام علی در نامه معروف خود به مالک به عنوان حاکم مصر چنین می نویسد : کم ارج ترین افراد نزد تو باید کسانی باشند که نسبت به کشف و پخش عیوب و اسرار مردم حریص تر و بی باک ترند برای اینکه نوعاً مردم دارای عیوبی هستند که حاکم برای پنهان داشتن آنها از همه سزاوارتر است . پس هرگز در صدد کشف کردن آن لغزش هایی که پنهان از تو (پنهان از حکومت ) صورت گرفته بر نیا . 

تو به عنوان حاکم مسلمین فقط مسئول پاکسازی جامعه از آلودگی های آشکار و ظاهری هستی ،درباره لغزش های پنهان مردم ، خداوند خود داوری خواهد کرد . بنابراین تا آنجا که می توانی اسرار مردم را پنهان نگه دار تا خداوند نیز اسرار تو را از مردم پنهان نگه دارد.(نهج البلاغه نامه 53 )

سوره بلد آیه 16