سوره بقره آیه 168

خطوات جمع خطوه به معنی گامهای کوتاه و آرامی است که انسان را رفته رفته به مقصود می‌کشاند، و شیطان نیز به این شیوه عمل می‌کند.

مثلاً بلای خانه‌بر‌انداز اعتیاد یا سرقت‌های مسلّحانه و غیره، هرگز به صورت ناگهانی هیچ‌کس را آلوده و گرفتار نمی‌کند.

و یک انسان با ایمان و پاکدامن را هرگز نمی‌شود یک باره به مرکز فساد پرتاب کرد. بلکه از گامهای بسیار کوچک شروع می‌شود، که در ظاهر بی‌اهمیت است. این گامهای کوچک، همین که در وجود انسان راه یافت، همچون غدّه سرطانی ریشه می‌کند و انسانی که خود را رها کرده و در دام شیطان انداخته است، وقتی چشم باز می‌کند، خود را در مهلکه‌ای عظیم می‌بیند که راه فرار ندارد؛اگر به اولین وسوسه تسلیم شویم، شیطان خطای بزرگتر را به سادگی خطای کوچک، به انسان تحمیل می‌کند.

چگونه می‌شود در مقابل آن وساوس ایستاد؟ قرآن در آیه 200 سوره اعراف می‌فرماید: «وامّا ینزغنّک من الشیطان نزغ فاستعذ بالله إنّه سمیع علیم؛ هر گاه وسوسه‌ای از جانب شیطان تو را فرا گرفت، به خدا پناه بر، که او شنوا و داناست». به لحاظ اهمیتی که این دستور برای انسانها دارد، مفاد این آیه، عیناً در آیه 36 سوره فصلت تکرار شده است و در آیه 201 سوره اعراف گفته است: «کسانی که [از خدا] پروا دارند، چون وسوسه‌ای از جانب شیطان بدیشان رسد، [خدا را] به یاد می‌آورند و به ناگاه بصیرت می‌یابند».

گر انسان در این موقعیت به یاد خدا و عواقب شوم گناه بیفتد، با بصیرتی که خود به خود پیدا خواهد کرد، وسوسه‌ها را از خود دور خواهد ساخت و آزاد می‌گردد و گرنه سرانجام در برابر این وساوس تسلیم می‌گردد. جمله «اذا هم مبصرون»، (به هنگام یاد خدا بصیرت می‌یابند) اشاره به این حقیقت دارد که وسوسه‌های شیطانی، پرده بر دید باطنی انسان می‌افکند، به‌گونه‌ای که راه را از چاه نمی‌شناسد؛ ولی یاد خدا به انسان بصیرت و قدرت تشخیص می‌دهد که نتیجه‌اش نجات از چنگال وسوسه‌هاست. چاره مشکلِ وسوسه‌های شیطان، «یاد خدا» است. بر همین اساس، در آیه‌28 سوره رعد می‌فرماید: الا بذکر اللّه تطمئن القلوب؛ تنها یاد خدا آرامبخش دلهاست